Por favor, use este identificador para citar o enlazar este ítem: http://repositorio.unae.edu.ec/handle/56000/2656
Título : La yupana como recurso etnomatemático para la enseñanza de las operaciones de suma y resta en el 5to grado de la UEIB “Provincia de Chimborazo”.
Autor : Avila Sucuzhagñay, Martha Fabiola
González Inga, Paul Santiago
metadata.dc.contributor.advisor: Auccahuallpa Fernández, Roxana
metadata.dcterms.audience: Trabajo de Integración Curricular previo a la obtención del título de Licenciado/a en Ciencias de la Educación Intercultural Bilingüe- Pedagogía de la Lengua Kichwa
Palabras clave : Recurso didáctico
Yupana
Etnomatemática
Enseñanza-aprendizaje
Propuesta didáctica
Imiatkin unuikiartiniam utsumtai
Tarimiat aentsu nekapmatai
Jintiar-unuimiatai
Jintiar-unuimatai
Penker jintiatin takat tesaramu
Didactic resource
Ethnomathematics
Teaching-learning
Didactic proposal
Fecha de publicación : 20-abr-2022
Editorial : Universidad Nacional de Educación
Citación : TFEIB-PLK;41
Resumen : The Curricular Integration Work that arose from the Pre-professional Practices of immersion of the eighth virtual cycle and ninth face-to-face cycle of the Bilingual Intercultural Education Career (EIB) of the National University of Education, which was carried out in the 5th level of Education General Basic (EGB) of the Intercultural Bilingual Educational Unit (UEIB) "Chimborazo Province" of the Ambato canton belonging to the Province of Tungurahua, this took place from September 13th to October 1st, 2021. This sublevel has 26 children between the ages of 9 and 10 years. In which, it was possible to observe the various methodological strategies and educational resources used by the teacher both in the face-to-face and virtual modalities to develop the teaching-learning process in the area of Mathematics. Through observation and participation in the classroom, it was possible to show that the teaching of Mathematics revolved around various abstract and rote activities, which did not correspond or was not related to the student's context; Thus, with this background, the question arises: how does the Yupana influence the teaching of basic operations (addition and subtraction), based on its cultural practices? In this way, we base ourselves on what D'Ambrosio (2013) proposes, who states that the teaching-learning process of mathematics is generated from the knowledge of the student's culture and must be related to academic processes. The purpose of the study was to strengthen and create new learning strategies for basic operations using the 'Yupana' ethnomathematical resource, since we have observed the difficulties presented by 5th grade children due to lack of understanding of basic operations (addition and subtraction) of up to four figures, this due to the change in education, from going from face-to-face to virtual. The research methodology was qualitative, of a descriptive type since it allowed collecting data from the classroom and community context; the field diaries, the diagnostic test, the final test, participant observation and unstructured interviews, facilitated the recording of the processes that encompass the pedagogical aspect of the classroom; data that helped the development of the various activities of the proposal. To meet the objective of the work, an ethnomathematical proposal was designed that contains mathematical operations and problems related to the context in which the students find themselves. These activities are created to be resolved in groups as well as individually inside and outside the classroom. The forms of ancestral education that respect the ways of life of the people and include the family and community for the integral formation of the individual are highlighted (Ministry of Education, 2013). The reason for the investigation was to determine if the application of the Yupana in 5th grade children enhances their learning regarding the addition and subtraction of up to four figures. The sample consisted of 7 students. Two tests were applied (diagnostic test and final test). The results showed the great progress that the application of the Yupana achieved for the 5th grade students to improve their level of learning of basic operations (addition and subtraction) of up to four figures. The Yupana is a creative methodological ethnomathematical resource that has great pedagogical value, since it contributes to the learning of mathematics from the graphic and symbolic level, thus helping to improve the cognitive abilities of students (OLIVARES PINEDA, 2017). With this, it is concluded that the design of the ethnomathematical proposal allowed to enhance the logical-mathematical reasoning from the resolution of activities and situations of the student's real environment, since they do not limit the students to use and apply, only algorithms and formulas, rather, it invites the search and use of different solution strategies.
Descripción : El Trabajo de Integración Curricular que surgió a partir de las Prácticas Preprofesionales de inmersión de octavo ciclo virtual y noveno ciclo presencial de la Carrera de Educación Intercultural Bilingüe (EIB) de la Universidad Nacional de Educación, misma que fue realizada en el 5to nivel de Educación General Básica (EGB) de la Unidad Educativa Intercultural Bilingüe (UEIB) “Provincia De Chimborazo” del cantón Ambato perteneciente a la Provincia de Tungurahua, esto se desarrolló del 13 de septiembre hasta el 01 de octubre del 2021. Este subnivel cuenta con 26 niños entre las edades de 9 y 10 años. En la que, se pudo observar las diversas estrategias metodológicas y recurso educativos utilizados por la docente tanto en la modalidad presencial como virtual para desarrollar el proceso de enseñanza-aprendizaje en el área de Matemáticas. Mediante la observación y participación en el aula se pudo notar que la enseñanza de las Matemáticas giraba en torno a diversas actividades abstractas y memorísticas, cual no correspondía o no se relacionaba con el contexto del estudiante; fue así que con estos antecedentes surge la interrogante ¿De qué manera influye la Yupana, en la enseñanza de las operaciones básicas (suma y resta), a partir de sus prácticas culturales? De esta manera nos basamos en lo que propone D´Ambrosio (2013), quien plantea que el proceso de enseñanza-aprendizaje de las Matemáticas se genera desde los conocimientos de la cultura del estudiante y deben relacionarse a los procesos académicos. El propósito del estudio fue fortalecer y crear nuevas estrategias de aprendizaje para las operaciones básicas utilizando el recurso etnomatemático ‘yupana’, ya que hemos observado las dificultades que presentan los niños del 5to grado por falta de comprensión de las operaciones básicas (suma y resta) de hasta cuatro cifras, esto debido al cambio de la educación, de pasar de modalidad presencial a virtual. La metodología de la investigación fue cualitativa, de tipo descriptivo ya que permitió recolectar datos del contexto áulico como comunitario; los diarios de campo, la prueba de diagnóstico, la prueba final, observación participante y entrevistas no estructuradas, facilitaron el registro de los procesos que engloba el aspecto pedagógico del aula; datos que ayudaron al desarrollo de las diversas actividades de la propuesta. Para cumplir con el objetivo del trabajo se procedió a diseñar una propuesta etnomatemática que contiene operaciones y problemas matemáticos relacionados con el contexto en el que los estudiantes se encuentran. Estas actividades están creadas para ser resueltas grupalmente como individualmente dentro y fuera del aula. Se destaca las formas de educación ancestral que respeta las formas de vida de los pueblos e incluya a la familia y comunidad para la formación integral del individuo (Ministerio de Educación, 2013). El motivo de la investigación fue determinar si la aplicación de la Yupana en los niños de 5to grado potencia su aprendizaje respecto a la suma y resta de hasta cuatro cifras. La muestra fue conformada por 7 alumnos. Se aplicaron dos pruebas (prueba de diagnóstico y prueba final). En los resultados se demostró el gran avance que la aplicación de la yupana logró que los estudiantes de 5to grado mejoren su nivel de aprendizaje de las operaciones básicas (suma y resta) de hasta cuatro cifras. La Yupana es un recurso etnomatemático metodológico creativo que tiene un gran valor pedagógico, puesto que contribuye al aprendizaje de la matemática desde el nivel gráfico y simbólico, por lo que ayuda a mejorar las habilidades cognitivas de los estudiantes (OLIVARES PINEDA, 2017). Con ello se concluye que, el diseño de la propuesta etnomatemática permitió potenciar el razonamiento lógico-matemático a partir de la resolución de actividades y situaciones del entorno real del estudiante, pues no limitan a los estudiantes a utilizar y aplicar, únicamente algoritmos y fórmulas, sino que invita a la búsqueda y uso de diferentes estrategias de solución. Sutamek jintiamu: Unuimiatai tuakma takat jukimiuka emka takat yarush tesamu mayainmani nuya usumtai tesamu nakak unuikiatainiam Tarimiat aentsu unuimiatairi Ekuaturnum uunt unuimiatai, Uchi unuimiatai mashiniu Tarimiat aentsu unuimiatairi “Provincia de Chimbrazo” uunt matsatkamu Ambato, Tepaku Tungurahua achitra, juarkimiuk, tsawant 13 nantu namur tura 01 nunkui nantu 2021 uwi-tin najanamuiti. Ju tesamuka 26 uchi y tura 10 uwiniu ainiawai. Juinkia ju iismaji, nukap emamkesar unuikiat junamu niuyá unuimiatnum utsumnatai uuniukiartin nakak tira mayainiam nekapmatai unuimkiat junamunam. Emamkesar iimmiajai nuya unuiniatai jeanam pachinkiar Nekakpamatai itiur pujumunam najantai atsa nuya nakumkamu sunna; nuka unuimia pujuamirijiankia metekrakchauyi; juni juarkimiujain ju anintramu jinkiiai ¿itiura Yupana-sh, nekapmatai juarmari (patatma nuya emenma) nekatai najanma juarkir itiura jintiamunam pachinia? Aini amanum D´Ambrosio (2013) tama achikiar, ninkia nekapmatai jintiamu-unuimiatmaka unuimia nii nekamu juarkimiu nuya chikit unuimiat jintia pachiniairar juarnawai tawai. Ju unuikiata emtikmarinkia tariamiat nekapmatai Yupana unuimiatai emamkesar jintimau ikiakaji, wari ewej uwi tesamu uchi unuimiainia itiurchatri iisu asar, nekapmatai yama juarma (kaweamu nuya emenma) aintiuk nekapkajai tujinyia iisu asar, juka unumiat yapjniaku asamtai, nakan unuimiatinmaya mayainiam unuimitainiam nankamasu asamtai. Irkari ichipsar itiai takat junamu, tiri akmatai asa unuiniatai jeanam tuakma ustumna irunu juukmaji: kapunniuman chicham peekma, juarkur nekapmamas iisma, amuakur nekapmamsar iisma, pachinkiar iisma nuya iwiartsuk aujnaisamu, un unuiiatai nekasen junamun anukamu, takat najanma juamun penker amimtikiatniunam yaimkiarmai. Takat juarma enentai umiktarsarkia tarimiat aentsu nekapmatairi takat najantin nakumkamji, juarkur tura itiurchat nekapmatiainiam irunu unuimia pujumuri metekmamtiksar. Ju takatka tuakar najankatin tisar najamu ainiawai nusinasak chikichkimsar najanamnia unuimiat jeanam nuya aash najanamniaiti. Tarimiat aentsi unuikiatiri un ikiakaji, iwiakmari nuya nii aentsri tura irutkamuriya, aini unuikiat mashiniunu ati takur (Ministerio de Educación, 2013). Juka uchi ewej uei unuimia Nekapmatainiam Yupanajai takakmamu itiurawak takur, nekapak iwiakur nuya itiakur aintiuk nekamparmajai. Jikiara nekampamtai najanamji (juarkur nekapmamtai nuya amuakur nekapmmamtai). Amuamunam Yupana tii penker ikiakamu nekamji, juka ewej uwi unuiminia juarnamu nekapmatai unuimiatai (kawentikma nuya emenma) unuimiatri tii emkaiti aintiuk nekapmataijiai. Yupana-ka tarimiat unuimiatnum nekasenk imiatkin takakmaiti, jintiatniun tii ikiakainiawai, wari nekapmatai unuimiatain yaimiu asamtai yakarma nuya iwiainiaitiai tesamu juamun, aini mutsukjai nekar najantain pernkermamtikiui (OLIVARES PINEDA, 2017). Amuakur taji, tarimiat aentsu nekapmatairi takat nakumkamu nekasenk mutsuk-nekapmtaijiai chichamprutai, takat nuya imian irutnu najanma juarkir nuyá unuimia nekas pujamurin iirsar najaneamuiti, ainis asa unuinian itiurchat kamtsui ju imiatkinjiai najankui, ayatek ausha nekapmat nuya imiatkinia wariniu iniakmamuri, nuinchuka eaktinian nuya nukap emamkesar iwiartain takakui.
metadata.dc.description.degree: Licenciado/a en Ciencias de la Educación Intercultural Bilingüe
URI : http://repositorio.unae.edu.ec/handle/56000/2656
Aparece en las colecciones: Itinerario en Pedagogía de la Lengua Kichwa

Ficheros en este ítem:
Fichero Descripción Tamaño Formato  
TIC10EIB FINALIZADO (Recuperado automáticamente).pdf4,4 MBAdobe PDFVisualizar/Abrir


Los ítems de DSpace están protegidos por copyright, con todos los derechos reservados, a menos que se indique lo contrario.